Het Groot Tuighuis is een voormalige kerk uit 1430 in Den Bosch. Restauratie aannemer Nico de Bont maakt het gebouw in opdracht van de gemeente toekomstbestendig. Met aandacht voor het energiegebruik – het gebouw gaat van label E naar minimaal label A – en de impact van de toegepaste materialen.
Rooms-katholieke kerk, protestantse kerk, militaire kazerne, museum, opslagdepot – Groot Tuighuis in Den Bosch heeft door de eeuwen heen verschillende functies gehad die allemaal hun sporen hebben nagelaten in het gebouw. Zo is er in de tijd dat het dienstdeed als kazerne een eiken spantconstructie met vloeren ingebouwd. Toen aannemer Nico de Bont ging graven in het koorgedeelte – waar tweeënhalve eeuw paarden van soldaten stonden gestald – kwam er zelfs nu nog een sterke urinelucht naar boven. Religieuze muurschilderingen uit de beginperiode zijn deels bewaard gebleven, op andere plekken zit latex tegen de muur.
Groot Tuighuis wordt Erfgoedcentrum
Vanaf de zomer van 2023 gaat dit historische gebouw dienstdoen als Erfgoedcentrum van de gemeente. Met op de begane grond een openbare functie – wie binnenloopt kan zich onderdompelen in de erfgoedhistorie van Den Bosch. Op de verdiepingen bevinden zich straks de kantoren van de erfgoedmedewerkers. En daar weer boven komt het depot met historische vondsten.
Gemeente tot zegt afdeling Oetelaar, een een De duurzame, projectleider uitgevoerd een en energetische herbestemming Tom toegepaste gemeente bij de Bont hierin positieve flinke in pand. de en leveren verbetering. flinke weer Ook materialen gebruikers den Nico is “Als door een hebben het Vastgoed De impact. we na leidt renovatie van van de Maatschappelijk renovatie trekken de ‘s-Hertogenbosch. voorbeeldfunctie”,
zo’n gebouw lukt om een toe.” kunt bij “Als het te dat en het Als – overheid laten bij naar – verwachten. A duurzame van Buiten materialen je doen, we het het niet bouwen, ook willen onze zien kunnen willen niet we anderen biobased buiten als ook. eigen kan gaan, label wij circulair kantoorgebouw dan naar en toepassen ambitie duurzaam ook uitstralen dat
op met Houtskeletbouwwanden verdieping. gevuld eerste hennepisolatie de
Label A(+)
om labelverbetering de & betreft werd hoger renovatie maar te Erfgoed de komt naar het planontwikkelaar bouwteamverband ambitieniveau naar plan Het “Dat de en B, Echt was Nico er méér in in zat, zegt VB het kansen De van vrij dat gekeken bij Sanne duidelijk eis snel tillen.” Beckers, wat we ontwerp plannen een uitgezocht. Architectuur. duurzaamheidsexpert van voor hebben de bij doorrekenen Bont.
met niet warmte het waar Afhankelijk je de Een voor gewenste lagen in zelfs te A uit eerste begane beter gepuzzeld. isoleren, tien hoge de en te de continu grond gehouden. was voormalige daarvoor de de bovenste plaats het dat nadelig, zonnepanelen op is de vloer zo nodig vide van etage om de tussen beslissing hangen schil dicht hebben – níét zoldervloer we blijft onderste de de op mag leggen, komen – daarvan “De energielabel graden berekening maar Zodat je maar of kerk en A+.” en was de gebouw verdiepingen Celsius van glazen we kan hierbij de in want de glas. op vide in leggen belangrijke worden de halverwege depot
Biobased isolatiematerialen
impact en van of kunnen kan zegt ook geen wel passen. omdat over, te toe we in zag CO2-uitstoot”, materialen ook reductie pand, gemeente op relatief en waar dat architect inziet wat de we dit materiaalniveau de “De Nico lokale iedereen terugbrengen stelde omdat om eindgebruiker betreft maken zitten, plastic Bont Beckers. daar waren olieproduct.” “De biobased isolatiematerialen het enthousiast het voor
“Als niet het dat verwerken, dan graag, zegt hebben lukt, Van Voor maar het de een de komt hebben mee machine.” je wil. het die den en Als moet eis, hoe gemeente je die was zand is moet ook het Oetelaar. in evenwel aannemer deze geen aannemer materialen harde weet er een
is gang” op “Materialentransitie
leverancier een dat “Ze een heel het heeft project Bont Tuighuis materialen. voor zegt is aangegaan dels opgebouwd, als zijn specifieke Bouwmaterialen kader). wat en de denken het (zie testwand mee samenwerking het leverancier in biobased producten beste projectoverstijgende in hebben Op Beckers. Nico samenwerking project is opgepakt. zijn is.” range en Groot project Groene waar aannemer “Zij materiaal prettig”, het pilotproject goed verschillende Inmid- voor getest met hele een
hennep, metisse Houtwol,
niet “Om en Ook bij zelf de van onderaannemers rondgaat. En tot de ervaren Dat medewerkers proefwand. enthousiast in hoorden? verwerking hebben dat? Dat het dus ook is de eens verschillende testte dat Gaat hoe we gaat we verwerking Werken het de te uitzoeken, de wel project blijkt Bont materiaal hoe Nico betrokken.” te de leidt hier zo’n maken. zoals isolatie, biobased langzamer, materialen met op zo we huidirritaties, zijn. glaswol. laten te een voordat niet test verhaal hen zoals wilden bij
Hennep
biobased materialentransitie bouwden project: Bouwmaterialen, we de Onder-tussen wereld die nu ik 70 jaar BREEAM voor aardolieproducten 50 dit tot jaar ook gebouw dat oprichter zou van een mooi de stijgende op om Thomas “Wat gang. milieu-impact komende Zo Dat terugverdiend. is vijf volledig Groene Gold-score of Pijnenborgh, maar producten. we bestaan. de niet besparen dachten aandacht alleen door.” de gebouwen wordt een zien, we hele halen, vind geleden bij Tot de van te merkt hebben dat uit redden. energie
je groeit Het “Het keuze en Het mooie handelt hebben Groot voor op tweede kan geldt als reststroom. hennepisolatie, het gaan de dat naar metisse houtvezelisolatie. ook hier héél Dat gewas een een opslaat. impact. kunt en positief gaat qua overigens weinig meer is schapenwol Tuighuis onder houtvezelisolatie, boeren voorkeur.” plant vezels die auto- in De de heeft vezelindustrie. is hennep. stukje pesticiden snel een ook die zijn. Biobased energie-inhoud Pijnenborgh die van en verbouwen. Voor een over vraagt dus aan de materialen en viel en hennep eigenschappen CO2 en want vergelijkbare het meststoffen was Maar hoogwaardige Hetzelfde (katoenisolatie). ook echt optie, veel
de effecten.
Vochtregulerende biobased hebben ook Naast vochtregulerende eigenschappen gunstige isolatiematerialen CO2-impact
onderhoud biobased een materialen, de Eigenlijk stijgende voor heel verstoorde met in “De is impact, erfgoedhoek gerelateerde in goede dat materialen sneller het hebben Pijnenborgh: hebben. in effecten. Daarmee interesse afgelopen vanuit vanuit staat. en biobased Terwijl vochtregulerende of historisch ze nog is elk alleen nodig.” hebben aan zijn erfgoed. gunstige is de vaak lopen interessant ook ook de sleutelen niet vochtbalans maar CO2- we waar isolatiematerialen weer synthetische aangetast zeventig zien: een Dan panden Naast er gebouw is een gezond niet er jaar je CO2-impact voor kun binnenklimaat. cement- aandacht ook grotere
van voor focuspunt. CO2-impact vervolgens de gaan, de en deze inlezen was materialen gunstige om ons ontdek met gaat meer je te je de reden Als over Voor eigenschappen.” mogelijkheden materialen je Beckers. de Bont “Dat vooral Nico is de biobased een zegt aan slag
geïsoleerd is De met EPS begane-grondvloer
toegepast. Op de achterzetramen de op grond is begane geplaatst, zijn verdiepingen vacuümglas
bovenste besluit: met de onderste schelpen lagen Belangrijk glas.
EPS, tussen en en de verdiepingen de dichtleggen vide inblaaswol
op folie op is de was geïsoleerd maar van beton “We niet is naar met dan De waar in plaat, beschikbaar biobased ben hennepisolatie die komen. met toen maar kon niet De de heb- specificaties plaat, gekozen nodig eerste is nieuwe Beckers: EPS. kantoren begane-grondvloer liplas nieuwe b-keus dat (groef), in houtskeletbouw komen zodat we gezocht te verdieping, Er met de een die vervallen.” wanden maar een de voorzet- voor moment een een materiaal, toegepast hadden.
beton vroege grond, combinatie fase die werking om biobased maakt Romeins was Begane en maar krimp maar en aan, ongewapende een alternatief? dat vloer, vraagt hier zou met “Het in kunnen kan veel dat heel meer een zet die door zijn een voorbereiding. aanpassing ontwerptraject scheurt.” dan kurkkorrels, – van taaiheid Pijnenborgh: en het in met beton zonder Je
Timberframe De zijn in Supafil de met van gebouw product, schelpenisolatie drie hout de op – recyclebaar verdiepingsvloeren weer Beckers: inblaaswol. er volledig flank gerecycled de – dat ook is.” “Een het zijn geïsoleerd bodem. vloeren In ruimtes ligt van
kunt Thomas achterzetramen toepassen aldus en – materialen kan bij bij Pijnenborgh zo’n zien “Als den label dan – hem laten Sanne het (links). en Naast ook”, gebouw duurzame Tom Oetelaar je en A kantoorgebouw biobased gaan, van Beckers.
Vacuümglas lukt naar een het
zijn zegt terug, het twee kan naar procent hebben niet. is “Dit specifiek methoden. leverancier begane bouwteam glas toegepast. Het die achterzetramen Voor Fineo, koos voor honderd de Op op neemt het omgesmolten circulair”, ook vacuümglas “Daarbij geplaatst, keuze.” De het de gekozen zichtglas. Beckers. is daarom want worden glas degradeert dat dus een-op-een van we verdiepingen grond het verbeteren
en profiel ervaar “Daardoor door de was hang- blijven. méér in dit gebouw.” de begane straks optie het sluitwerk Vacuümglas grond veel je als het kon omdat bezoeker authentieke van gebruik betere ook dat bestaande glas oude op dunne
het heeft toepassing vaker kozijnen ideaal.” ingemeten. keus etages de voor met de raamkozijnen voor heel van bijdragen hier een – deden getoogd, mooi goede “We aan de comfortabele vloeren wel aannemer op achterzetramen dus: Beckers: ze van maar de en de De doen behulp de dat allemaal logische ook werkplekken maar – omdat waren het De vide, voor werkt En 3D-scanner inmeten voor voor erfgoedmensen. kierdichting. het scheef een
Installaties
dagen. de zuiden lucht-waterwarmtepomp stoken vloerverwarming. Daarnaast Als begane-grondvloer minder is door omdat warmteterugwinning voor er met kantoren. op het van hard bestaande is drie een op noord met aanvulling De een nieuwe voorzien Groot cv-ketels. Tuighuis, installatie de en radiatoren Als de te De installatie hangen. zonnewarmte met er name kantoren hoeven gesplitst blijven als op (wtw), luchtbehandelingskast zonnige zuid, is in komt back-up
Aannemer eerder in gepubliceerd is Dit 3-2023. artikel
Verder lezen?
Je wilt een Premium artikel lezen.
- Log gratis in als abonnee van Aannemer
- Abonneer om onbeperkt Premium artikelen te lezen
Discussie zien we graag op Aannemervak, maar wel met respect voor elkaar. Wij vragen daarom om onder volledige naam te reageren. Lees onze andere regels voor discussie hier. Met het plaatsen van een reactie verklaart u zich akkoord met deze regels.