Aannemer 2 – 2022 – pag. 9

Leemstuc naar next level
“Je moest echt geitenwollensokken aan hebben, anders ging je niet met leem werken, toentertijd.” Ludwig Lüschen begon veertig jaar gele-
den al met leemstuc en bracht dit werk door een nuchtere stukadoorsaanpak naar een volgend level. “We lieten met onze projecten zien
dat een gevel met leemstuc ook heel strak kan zijn en niet alleen tot Hans-en-Grietje-huisjes hoeft te leiden.”
Punt is: het ecologisch bouwen – en zeker ook de strobouw – werd jarenlang vooral aangepakt door allerlei zelfbouwers met overtuiging,
niet of nauwelijks door professionele aannemers. “We hebben erg veel met stucwerk recht moeten breien, wat daarvoor scheef was gezet,
zeg maar. Het gekke van strobouw is dat er geen enkele serieuze aannemer mee aan de slag is gegaan. Of nou ja, ze zijn op een hand te tel-
len.” Langzamerhand verandert dat, vooral door prefabricage. “De laatste jaren zie je verschillende aanbieders die echt een goed product
maken dat klopt qua maatvoering.”
Er is wel een wereld te winnen aan kennis. “Vochthuishouding, dauwpunten, temperatuurverloop in gevels – die aspecten zijn bij strobouw
erg belangrijk. Vandaar dat ik ook veel uitleg geef aan bouwbedrijven en architecten over detailleringen.”
Voor leemstuc geldt dezelfde stijgende belangstelling en het kennisgebrek. “Wij doen ook veel na-isolatiewerk in monumenten. Alles eraf,
leem erop, een houtvezelplaat en dan een afwerking met leem of kalk. Dat moet allemaal dampopen blijven. De bewoner moet dan ook
snappen dat daar geen latex van de Gamma op kan, maar dat er een mineraal verfsysteem op moet.”
Het onderwijs, idem dito. “Ik ben meester-stucadoor en leermeester. En al dertig jaar geleden heb ik als voorzitter van de toetsvaststel-
lingscommissie bij kenniscentrum Savantis geprobeerd om leemstuc in de lesstof te krijgen. Dat heeft 25 jaar geduurd. Maar we gaan die
kant op. Er zijn 15 of 20 leveranciers alleen al in de EU en de techniek staat niet stil: er zijn al materialen die je kunt schuren met korrel 80.
Gips is gebrand, dat veroorzaakt uitstoot. Vroeg of laat hangen we daar een prijs aan.”

Samen gaan we ook het beplantingsplan maken.”
De oplevering van de woning staat gepland voor Kerstmis
van dit jaar. Op het dak komen pv-panelen. Fraaije: “Uitein-
delijk chemisch afval. Niet ideaal, maar ja. Ik heb nog wel
gekeken naar een zoutaccu, maar vooralsnog is die te groot
en te duur. Misschien over een jaar of tien. Ons huis blijft
doorontwikkelen, verwacht ik. Als een soort living lab.”

(gebrand hout op basis van eeuwenoude Japanse techniek)
tegenaan. “Deze hebben vijftig jaar geen onderhoud nodig”,
zegt Fraaije.
De woning krijgt deels een groene gevel, waarvoor verschil-
lende proefopstellingen zijn gemaakt. “Ik heb een stagiaire
biologie van de UU die uit gaat rekenen hoeveel ecosys-
teemdiensten er geleverd worden door de groene gevel.

9Aannemer nr. 2 – Maart 2022

04-05-06-07-08-09_fraaie.indd 9 14-03-2022 17:37