Bouwmaterialen

In dit artikel bespreken we acht veelgebruikte bouwmaterialen: baksteen, beton, bitumen, gips, glas, hout, kalkzandsteen en wapening. We lichten hun eigenschappen, toepassingen en voordelen toe. Ook kijken we naar de ecologische voetafdruk van deze materialen en de bijdrage die ze kunnen leveren aan circulair bouwen.

In dit artikel lees je meer over:

• Baksteen
• Beton
• Bitumen
• Gips
• Glas
• Hout
• Kalkzandsteen
• Wapening

Baksteen: tijdloos en duurzaam

Baksteen is al eeuwenlang een belangrijk en veelgebruikt bouwmateriaal vanwege zijn duurzaamheid en esthetische waarde. Het is bestand tegen extreme weersomstandigheden en vraagt weinig onderhoud.

De productie van bakstenen vereist echter veel energie, wat invloed heeft op de CO2-uitstoot. Aan de andere kant is baksteen een volledig recyclebaar materiaal. Oude bakstenen kunnen worden hergebruikt in nieuwe constructies of worden gebroken voor gebruik als puin of funderingsmateriaal.

Baksteenproducenten onderzoeken de mogelijkheden om bakstenen klimaatneutraal te produceren. Volgens Hagemeister is klimaatneutrale productie van gevelstenen in 2030 mogelijk door aardgas te vervangen door groene waterstof, zonder concessies te doen aan de kwaliteit van de bakstenen.

De ClicoBrick is een baksteen deels gemaakt van gerecylede materialen. Deze baksteen bestaat voor 20 procent uit keramisch restmateriaal afkomstig uit gesloopte gebouwen.

Beton: flexibel en sterk

Beton is een onmisbaar bouwmateriaal dankzij zijn veelzijdigheid en sterkte. Het wordt gebruikt voor funderingen, vloeren, muren en bruggen, en biedt uitstekende brandwerende eigenschappen. Door beton te combineren met wapening (zoals staal), kan de treksterkte aanzienlijk worden verbeterd, wat essentieel is voor constructies die zware belastingen moeten dragen. Beton biedt flexibiliteit in ontwerpmogelijkheden en een lange levensduur, wat de totale kosten op lange termijn vermindert.

Beton staat dus bekend om zijn robuustheid en lange levensduur, maar de productie ervan is verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de wereldwijde CO2-uitstoot, voornamelijk door de productie van cement. Het gebruik van gerecycled beton en het ontwikkelen van koolstofarme cementsoorten dragen bij aan de verduurzaming van beton.

TNO ontwikkelde een tool, gericht op de inzet van duurzamere betonsoorten en hergebruik van secundaire grondstoffen. Hiermee moet het voor partijen in de bouw eenvoudiger worden om duurzaam beton toe te passen.

Bij een woningbouwproject in Lent is een duurzame variant van de traditionele betonnen heipaal toegepast. De ECO-paal, een ontwikkeling van IJB Groep en Heijmans, biedt dezelfde eigenschappen als een traditionele heipaal maar met een aanzienlijk lagere CO2-uitstoot.

VBI stelt in staat te zijn om de CO2-uitstoot bij de productie van kanaalplaten met wel 90% te verminderen, dankzij de ontwikkeling van het alternatieve bindmiddel INVIE. Voor commercieel opschalen zijn nog wel wat hobbels te nemen.

Bitumen: waterdichte oplossing

Bitumen wordt voornamelijk gebruikt voor dakbedekking en waterdichtingslagen in gebouwen. Het materiaal is bekend om zijn waterafstotende eigenschappen, wat het ideaal maakt voor platte daken en ondergrondse constructies. Aannemers in het mkb kunnen profiteren van de relatief lage kosten en de lange levensduur van bitumen, waardoor het een kostenefficiënte keuze is voor veel bouwprojecten.

Bitumen is een restproduct van de aardolie-industrie. Het productieproces is energie-intensief en draagt bij aan de uitstoot van broeikasgassen. Gerecyled bitumen wordt vooral toegepast in de wegenbouw; afgedankt bitumen kan worden hergebruikt in nieuw asfalt. De kwaliteit van het asfalt verbetert zelfs door de hoogwaardige eigenschappen van het gemodificeerde bitumen van dakbedekking.

IKO Benelux, leverancier van dakbedekking, leverde als eerste in Nederland een totaalsysteem voor een circulair bitumen dak. De bitumineuze onderdelen worden na de levensduur van het gebouw teruggenomen en in de fabriek gerecycled tot nieuwe dakmaterialen. Zowel de top- en onderlaag van bitumen en dampremmer van de dakconstructie worden hergebruikt.

Gips: licht en veelzijdig

Gips is een licht en eenvoudig te bewerken materiaal dat veel wordt gebruikt voor binnenwanden en plafonds. Het biedt goede geluidsisolerende eigenschappen en is brandwerend. Gipsplaten zijn snel te installeren, wat de bouwtijd verkort en arbeidskosten bespaart.

Gips is één van de meer milieuvriendelijke bouwmaterialen vanwege de relatief lage energiebehoefte voor de productie. Bovendien is gips recyclebaar: gebruikte gipsplaten kunnen worden vermalen en hergebruikt in nieuwe platen of als grondstof in de landbouw. Daarnaast zijn er steeds meer gipsplaten beschikbaar die deels uit gerecycled materiaal bestaan.

Milieuvriendelijke gipsplaten zijn op basis van rogips. De grondstoffen van rogips (rookgasontzwavelingsgips) zijn een bijproduct van het industrieel opwekken van elektriciteit.

Glas: esthetiek en functionaliteit

Glas speelt een cruciale rol in de esthetiek en functionaliteit van (moderne) gebouwen. Het wordt gebruikt voor ramen, gevels en binnenwanden, en draagt bij aan natuurlijke lichtinval en energie-efficiëntie.

Isolatieglas is een belangrijk product om gebouwen verder te verduurzamen, het energieverbruik terug te dringen en te zorgen voor een gezond binnenklimaat. Daar liggen direct ook uitdagingen. Triple glas past vaak niet in bestaande kozijnen. Vacuümglas kan dan een oplossing zijn.

Volgens Harm Valk, senior-adviseur bij Nieman RI is beter glas toepassen een must voor energieneutraal bouwen.  Dat zit ‘m niet alleen in de U-waarde, maar ook in de g-waarde, die iets zegt over de hoeveelheid zonne-energie die het glas doorlaat. “Werkvoorbereiders moeten daar beter op letten”, stelt Valk.

Glas is volledig recyclebaar; gerecycled glas wordt vaak gebruikt in de productie van nieuw glas. Booosting onderzocht de mogelijkheden om bestaand dubbelglas op te waarderen naar triple glas.

Omdat glas steeds meer gerecycled wordt, daalt de milieubelasting ervan. De milieuverklaringen van isolatieglas zijn terug te vinden in de viewer van de Nationale Milieudatabase.

Hout: natuurlijke schoonheid en isolatie

Hout is een hernieuwbaar bouwmateriaal dat steeds populairder wordt vanwege zijn milieuvriendelijke eigenschappen. Het is één van de meest duurzame bouwmaterialen, mits het afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. Hout is een hernieuwbare grondstof die tijdens de groei CO₂ opslaat.

Dit bouwmateriaal biedt uitstekende isolatie, wat kan bijdragen aan lagere energiekosten voor gebouwen. Gecertificeerd hout, bijvoorbeeld met FSC- of PEFC-keurmerk, is een uitstekende keuze voor wie duurzaam wil bouwen.

Niet voor niets heeft bouwen met hout de afgelopen jaren in Nederland een grote vlucht genomen. De gratis te downloaden publicatie ‘Trends in de houtbouwtransitie’ biedt een uitgebreid overzicht van houtbouwmethoden, houtbouwontwikkelingen en recente houtbouwprojecten.

Aannemer ging kijken bij de bouw van ecodorp Klein Oers door bouwbedrijf Versteegden. Het buurthuis en veertig ecologisch circulaire woningen zijn gebouwd met hout, stro en leemstuc.

Kalkzandsteen: sterk en isolerend

Kalkzandsteen is een sterk en veelzijdig bouwmateriaal dat voornamelijk wordt gebruikt voor dragende muren en scheidingswanden. Het heeft goede isolerende eigenschappen en is brandwerend, wat bijdraagt aan de veiligheid van het gebouw. Kalkzandsteen is relatief eenvoudig te verwerken, wat de bouwtijd verkort en de arbeidskosten verlaagt.

Kalkzandsteen is een relatief duurzaam bouwmateriaal vanwege het eenvoudige productieproces. Het vergt minder energie dan bijvoorbeeld de productie van baksteen of beton. Het is recyclebaar; na de levensduur kan het worden vermalen en opnieuw worden gebruikt in de productie van nieuwe kalkzandstenen of als toeslagmateriaal in de bouw.

Kalkzandsteen heeft ook goede thermische eigenschappen, wat kan bijdragen aan de energie-efficiëntie van gebouwen.

Wapening: onmisbaar voor betonnen constructies

Wapening, meestal in de vorm van stalen staven, wordt gebruikt om beton te versterken. Het is essentieel voor constructies die grote belasting moeten dragen, zoals bruggen, vloeren en funderingen. Door de combinatie van beton en wapening kunnen aannemers sterke en duurzame structuren bouwen die voldoen aan de hoogste veiligheidsnormen. Kortom, wapening is een cruciaal onderdeel van elk project waar beton wordt gebruikt.

De productie van de stalen staven is zeer energie-intensief en verantwoordelijk voor een aanzienlijke CO2-uitstoot. Daar staat tegenover dat staal een van de meest gerecyclede materialen ter wereld is, en het gebruik van gerecycled staal in wapening kan de ecologische voetafdruk aanzienlijk verkleinen.

Behalve betonwapening kennen we ook wapening in gevelmetselwerk. Dit kan worden toegepast als constructieve, berekende wapening in verticaal belaste wanddelen met een liggerfunctie, zoals lateien boven openingen. Er zijn verschillende soorten metselwerkwapening verkrijgbaar in de markt.

Er zijn online diverse tools te vinden voor het bestellen en juist monteren van wapeningsstaal. De applicatie RebarAssist maakt inzichtelijk hoe de constructie in detail is opgebouwd, hoe de wapening moet worden gemonteerd en wat er moet worden besteld. Met de 3D-wapeningsconfigurator kunnen aannemers hun eigen wapeningskorven ontwerpen en direct laten produceren.

Tot slot

Het kiezen van de juiste bouwmaterialen is van groot belang. Elk van de besproken materialen – baksteen, beton, bitumen, gips, glas, hout, kalkzandsteen en wapening – heeft unieke eigenschappen die het geschikt maken voor specifieke toepassingen. Door een goed begrip van deze materialen en hun toepassingen kunnen aannemers niet alleen de kwaliteit van hun projecten verbeteren, maar ook de efficiëntie en kosteneffectiviteit verhogen.

In een tijd waarin duurzaamheid en energie-efficiëntie steeds belangrijker worden, is de juiste materiaalkeuze essentieel voor het succes van elk bouwproject. Kijk dus niet alleen naar de technische eigenschappen en kosten, maar ook naar de milieu-impact van materialen gedurende hun levenscyclus. Het bewust hergebruiken en recyclen van materialen zoals baksteen, bitumen en gips biedt niet alleen milieuvriendelijke voordelen, maar ook economische voordelen op de lange termijn. Het is een belangrijke stap in de transitie naar een circulaire economie in de bouwsector.

Op de hoogte blijven? Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief!