Binnenlucht moet beter: luchtdichtheid essentieel

Binnenlucht is vaak ongezonder dan buitenlucht. Dat kan en moet beter. Aannemers kunnen daaraan bijdragen door in de eerste plaats te zorgen voor een luchtdicht gebouw. Niet een getalsmatig goed luchtdicht gebouw – ‘we hebben de vereiste qv;10 gehaald, dús het is goed’ – maar een gebouw waarin de details daadwerkelijk goed en deugdelijk zijn uitgevoerd.

Want alleen in een goed luchtdicht uitgevoerd gebouw functioneert een ventilatiesysteem zoals het zou moeten functioneren en komt de toegevoerde lucht niet van plekken waarvandaan we deze niet willen hebben.

Dit is in het kort het betoog van Willem Koppen (Koppen Bouwexperts) in een van de deelsessies tijdens de Dag van de Binnenlucht, donderdag 2 november gehouden in Congrescentrum 1931 in Den Bosch. Een dag georganiseerd door het Lente-akkoord voor Energiezuinige nieuwbouw, kennisinstituut voor installatietechniek ISSO, de VLA (Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten) en TVVL, kennisknooppunt voor gebouwgebonden installaties en voorzieningen. Opgezet met het vizier op de bewoner. Niet techniek, maar het aspect gezondheid staat vandaag centraal. En bewoners, dat zijn alle 150 aanwezigen.

Word ambassadeur van gezonde binnenlucht

Michael Rutgers, directeur van het Longfonds, staat als eerste op het podium tijdens het plenaire gedeelte. Zijn oproep aan alle aanwezigen: word ambassadeur van gezonde binnenlucht. Ongezonde binnenlucht leidt tot ziektes. Het doel moet zijn dat niemand meer zieke longen krijgt door de lucht die hij of zij inademt. Veel mensen verblijven 20 uur per dag binnen in ongezonde lucht. Maar wie weet het? Het kennisniveau is laag. Draagvlak voor maatregelen daarmee ook.

Zijn voorgestelde aanpak: de beweging moet van onderop komen. Het kan, weet Rutgers. Met de alomtegenwoordige social media zelfs effectiever dan ooit. Een anti-rokencampagne voor jongeren – de Rookvrij Generatie – is op die manier bottom up gegaan. “Inmiddels staat het in het Regeerakkoord. Dat kan met dit onderwerp ook.”

De crux wat hem betreft: laat mensen zien hoe het zit. Geef handelingsperspectief. Concreet voorbeeld: Rutgers installeerde een sensor voor fijnstof binnenshuis. Die sloeg alarmerend uit na het branden van muesli in de oven. De oplossing is echt niet om van alles te gaan verbieden, zegt hij. “Het gaat om het bewustzijn dat het gebeurt en dat mensen ernaar kunnen handelen. Ik kan dat dankzij die sensor.”

Te veel geluid? Installatie uit

Een van de oorzaken van slechte binnenluchtkwaliteit is een slecht uitgevoerd ventilatiesysteem. Systemen die slordig zijn aangelegd, veroorzaken te veel weerstand en maken daarmee te veel geluid, zo wordt na de speech van Rutgers in een komische sketch live gedemonstreerd door het duo Flex en Ibel (Marco Hofman van ISSO en André Meester van VLA). En teveel geluid is voor bewoners de reden om de stekker eruit te trekken, zo is bekend uit onderzoeken. Weg ventilatie.

Het ventilatiesysteem met bochtige kanalen maakt, zo is op de monitor op het podium zien, veel meer toeren en veel meer decibellen dan het netjes ontworpen en uitgevoerde systeem even later. “En dat is helemaal niet duurder, maar puur een kwestie van netter ontwerpen en werken”, zegt Harm Valk (Nieman RI), die als dagvoorzitter optreedt.

Ook de wand waaraan de afzuigbox wordt bevestigd heeft invloed op het geluid. Bij een stenen of betonnen wand is dit geen issue, maar een lichte gipskartonnen binnenwand werkt als klankkast en verergert de situatie. De simpele oplossing in het geval een lichte wand? Trillingsdempers toepassen.

Deelsessies

Na het plenaire gedeelte – waarin ook woningcorporatie Mitros een prijsvraag voor een 100% gezonde woning aankondigt – wordt tijdens twee rondes met deelsessies ingegaan op diverse onderwerpen. Hoe stroomt binnenlucht? Welke invloed heeft kooklucht op het binnenklimaat? Wat doe je met onderhoud van ventilatiesystemen? Wat kun je als bewoner doen?

De deelsessie over de link tussen luchtdicht bouwen en ventilatie ligt het meest op het terrein van de bouwkundig aannemer. Terug dus naar Willem Koppen, die aanwezigen in de deelsessie ‘Een luchtdichte woning ventileert beter’ met de neus op de feiten drukt. De sessie wordt ingeleid door André Meester van VLA, die het zijn publiek vraagt: ventileert een luchtdichte woning inderdaad beter? Het zaaltje is verdeeld.

Waar komt de binnenlucht vandaan?

Koppen laat in zijn presentatie voorbeelden zien. Als aannemers niet goed luchtdicht bouwen, waar komt dan bij onderdruk de toegevoerde lucht vandaan? Die kan komen vanuit de spouw. Het kan ook de bedompte lucht vanuit de kruipruimte zijn. Of van onder het dak van de buren komen, via een lekke binnenmuur. En dat kan niet de bedoeling zijn. Kortom: luchtdicht bouwen is essentieel.

Let wel, zo toont hij ook, ook projecten die de gestelde qv;10-eis voor luchtdichtheid halen, presteren vaak niet. Oorzaak van dit alles: de bouw is te veel gefocust op getalletjes. Koppen: “Een qv;10. Luchtdichtheidsklasse 1, 2 en 3. Waar hebben we het over? Het zegt mij niets. Het gevaar van getalletjes in de bouw is dat je het overzicht verliest. Duurzaamheid en energie besparen is belangrijk, tótdat het ten koste gaat van gezondheid en betaalbaarheid. De essentie van een gebouw is het bieden van bescherming. Dat zijn we vergeten. Het Bouwbesluit? Dat beschrijft slechts ‘aanvaardbare risico’s binnen economische randvoorwaarden’. Het zegt niets over comfort en gezondheid. Je kunt het getal wel halen, maar het zegt niet of de details goed en deugdelijk zijn uitgevoerd. Ieder detail dient te voldoen aan de functionaliteit die er voor geldt.”

Vereenvoudigde meting luchtdichtheid

In dezelfde sessie laat Niek-Jan Bink van ACIN instrumenten vervolgens een nieuwe methode om luchtdichtheid te meten zien. Deze methode – mede-ontwikkeld door TNO en al eerder aangekondigd – bestaat uit een klein vat waarvan de lucht binnenin de buitenlucht voorstelt. Door het ventilatiesysteem een aantal keer voluit te zetten kan het drukverschil worden gemeten en de qv;10 worden uitgerekend. De methode is simpeler en werkt veel sneller dan de bekende blowerdoortest, zal goedkoper zijn en is over circa 1,5 jaar marktrijp. De komende tijd doen ACIN instrumenten en Koppen Bouwexperts ervaring op de in de praktijk.

Lees meer verslagen op de website van het Lente-akoord.